israillilerin buluşları ve keşifleri listesi ne demek?

Bu liste İsrail’de ve İsrail dışında yaşayan İsrailli bilim insanları ve araştırmacılarının buluşları ve keşiflerini içerir. Joel Landau’ya göre, şu an İsrail’de 6000 üzerinde girişim bulunmaktadır.¹

Matematik

• Elon Lindenstrauss tarafından, Ergodik teorisindeki sabitlik ölçümünün geliştirilmesi ve sayı teorisindeki uygulamaları ².
• Szemerédi teoreminin matematikçi Hill Furstenberg tarafından çözülüp kanıtlanması.
• Kümeler teorisi ve Zermelo-Freankel küme teorisinin Abraham Fraenkel tarafından genişletilmesi.
• İlya Piatetski-Shapiro tarafından, özbiçimli formların alanı ve L-fonksiyonlarının geliştirilmesi ³⁴.
• Sauer-Shelah teoremi ve Shelah asalının geliştirilmesi.
• Değişkenli işaret matrisi varsayımının ilk defa kanıtlanması.
• Bernstein-Sato Polinomunun geliştirilmesi ve Joseph Bernstein tarafından Kazhdan-Lusztig varsayımının kanıtlanması.
• Shimshon Amitsur tarafından, Amitsur-Levitzki teoreminin geliştirilmesi.

Bilim

Kimya

• Technion’lu Dan Shechtman’ın Kuazi Kristalleri keşfi ⁵. Bu keşif ona Kimya dalında Nobel Ödülü kazandırdı ⁶.
• Avram Hersko ve Technion’lu Aaron Ciechanover’ın Ubikuitin protenini keşfetmesi (Amerikalı biyolog İrwin Rose ile). Bu keşif onlara Kimya dalında Nobel Ödülü kazandırdı ⁷⁸.
• Arieh Warshel ve Weizmann Enstitüsü’nden Michael Levitt’in karmaşık kimya sistemleri için çok ölçekli modelleri keşfetmesi (Avusturyalı kimyager Martin Karplus ile) Bu keşif onlara Kimya dalında Nobel Ödülü kazandırdı ⁹.

Fizik

• Tel Aviv Üniversitesi’nden Yuval Ne’eman’ın kuramsal zerreler öngörüsü (Amerikalı fizikçi Murray Gell-Mann ile) ¹⁰.
• Yakir Aharonov ve David Bohm’ın Aharonov-Bohm etkisini keşfi ¹¹.
• Kudüs İbrani Üniversitesi’nden Jacob Bekenstein’ın Karadelik entropisi formulasyonu ¹²¹³.

Optik

• Dünya’nın en küçük video kamerası – 0.99 mm çaplı (0.039 inç) ve küçük bir endoskopa yerleşmesi için Medigus tarafından icat edilmiştir ¹⁴.
• Given Imaging tarafından geliştirilen “Hap Kamera”. Sindirim sisteminde fotoğraflar çekebilen ilk kapsül şeklindeki endoskobi aracıdır. Kapsülün boyutu ve şekli hap gibidir ve üzerinde bir kamera vardır ¹⁵.
• Anizometropi problemini çözmek için kullanılan, çizgisiz, tek Güçlü, iki merkezli prizmatik görüntü lensi (Sydney J. Bush).

Tıp

• Eshkol-Wachman Hareket Notasyonu – Dans, fizik tedavi, hayvan davranışları ve otizmin erken teşhisi gibi birçok alanda kullanılan ve hareketleri kaydetme üzerine kurulmuş notasyon sistemidir ¹⁶.
• Technion’dan John Finberg ve Moussa Youdim tarafından, Parkinson Hastalığı için geliştirilen ilaç. Teva İlaç tarafından ticarileştirilmiştir.
• Multipl skleroz hastalığı tedavisinde kullanılan, immünomodülatör Copaxone, Weizmann Entitüsü’nden Michael Sela, Ruth Amon ve Deborah Teitelbaum tarafından geliştirilmiştir ¹⁷.
• Weizmann Enstitüsü’nden Michel Revel’in, İnterferon proteinlerinin geliştirilmesi ¹⁸.
• Bir rekombinan glukoserebrosidaz enzimi olan teligluseraz alfa’nın (Elelyso) genetik yapısı değiştirilmiş havuç hücre kültürlerinden üretilmesi ¹⁹. Teligluseraz alfa, ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından Mayıs 2012’de, Gaucher Hastalığı Tip 1 için öksüz ilaç olarak onaylanma kazandı ²⁰.
• Hayali Antijen Reseptörünün geliştirilmesi.

Ekonomi

• Kudüs İbrani Üniversitesi’nden Daniel Kahneman ve Amos Tversky’nin, İnsanların mantıksız ekonomik seçimlerini anlatan çalışmaları ²¹. Bu çalışma, Kahneman’a Ekonomi dalında Nobel Ödülü kazandırdı ²².
• Oyun Teorisi üzerine geliştirmeler. Kudüs İbrani Üniversitesi’nden Israel Aumann bu alandaki çalışmalarından dolayı ekonomi dalında Nobel Ödülü kazandı ²³.
• Oyun teorisinde en nüfuzlu buluşlardan olan Rubenstein’ın pazarlık modeli. Model, sonsuz bir zaman tercihinde değişen bir sınıf pazarlık oyununu içerir. Kanıtı Ariel Rubenstein’dan 1982’de gelmiştir ²⁴.

Biyoteknoloji

• Nano kablo – Technion’lu Uri Sivan, Erez Braun ve Yoav Eichem geliştirilen, bir insan saçından bin kat daha ince olan, çok küçük gümüş parçacıklarından yapılan iletken kablodur ²⁵.
• Dünya’nın en küçük DNA hesaplama makine sistemi – DNA moleküllerini enerji kaynağı olarak kullanan, basit matematik işlemleri yapabilen DNA molekülleri ve enzimlerle çalışan, Guiness Dünya Rekorları kitabina göre, “en küçük biyolojik hesaplama cihazı” dır. 2003 yılında, Weizmann Enstitü’sünde, professor Ehud Shapiro ve takımı tarafından geliştirilmiştir ²⁶²⁷.

Teorik Bilgisayar Bilimi

• Michael O. Rabin tarafından tanıtılan, belirleyici olmayan sınırlı otomatlar konsepti ²⁸.
• Amir Pnueli hesap bilimine geçici mantığı tanıttı.
• Lempel–Ziv–Welch algoritması. Technion’lu Abraham Lempel ve Jacob Ziv, Amerikalı bilgi teoristi Terry Welch ile evrensel kayıpsız veri kompresyonu algoritmasını yarattı ²⁹.
• Adi Shamir, Ron Rivest ve Leonard Adleman ile birlikte geri depolama alanı için kamu anahtar şifrelemesini ortaya koydu.

Bilgisayar

Bilgisayar Donanım

• USB bellek aygıtı – USB arabağıyla entegre edilmiş, taşınabilir bir bellek depolama cihazı. İsrailli şirket M-Systems (IBM partnerliğiyle) ilk USB flash sürücüsünü geliştirdi, imal etti ve Kuzey Amerika’da satışa çıkardı ³⁰. Bu ilklik iddiası, kendi USB teknolojilerini bulan birkaç ülke tarafından tartışmaya açıldı: Singapur (Trek Teknoloji), Çin Halk Cumhuriyeti (Netac Teknoloji) ve Taiwan. Bu durum patent tartışmalarına neden oldu.
• Intel 8088 – IBM’in ilk bilgisayar merkezi işlem birini (CPU), İsrail’de, Intel’in Haifa laboratuvarında tasarlandı.
• Quicktionary Elektronik Sözlük – kalem büyüklüğünde, sözleri ve cümleleri tarayıp başka dillere hemen çevirebilen ve ayrıca hafızasında tutup bilgisayarlara aktarabilen tarayıcıdır. Wizcom Teknolojileri Limited Şirketi tarafından geliştirilmiştir ³¹.
• Lazer Klavye – Bilgisayar ve cep telefonları için kullabilen, duvara veya masa üzerine yansıtılarak çalışan görsel klavyedir. İsrailli Lumio şirketi ve Silikon Vadisi’nden Canesta şirketi tarafından eş zamanlı olarak geliştirilmiştir ^32333435. Bu teknoloji daha sonra Koreli şirket Celluon tarafından lisanslandırıldı ³⁶.
• TDMoIP (TDM over IP) – telekominikasyonda, Zaman Bölmeli Çoğullama’nın (TDM), paket anahtarlamalı ağ (PSN) üzerine emülasyonudur ve RAD Veri İletişim mühendisleri tarafından geliştirilmiştir ³⁷.
• VocalTec tarafından geliştirilen ilk İnternet Üzerinden Sesli Görüşme (VoIP) yazılım çözümüdür.

Bilgisayar ve Mobil Yazılım

• Babylon - Amnon Ovadia tarafından geliştirilen, tek tıklamalı bilgisayar sözlük ve bilgi kaynağı programıdır ³⁸.
• Gett – taksi sürücüleriyle taksi kullanmak isteyen kişilerin bağlanmalarını, kendi GPS sistemiyle sağlayan bir programdır. Program, şirketin web sitesi üzerinden, cep telefonuyla taksi çağırmayı sağlar. İsrailli girişimciler Shahar Waiser ve Roi More tarafından geliştirilmiştir ³⁹.
• ICQ – bir uzaktan mesajlaşma yazılımı olan icq, 1996 yılında İsrailli şirket Mirabilis tarafından geliştirilmiştir ⁴⁰.
• Mobileye - görüşe dayanan bir sürücü destek sistemidir (ADAS) ve çarpmaları önlemek ve azaltmayı amaçlamaktadır ⁴¹. BMW gibi otonom araç geliştiren her araç şirketi, Mobileye’ın teknolojisini kullanmaktadır.
• OrCam MyEye taşınabilir görme cihazıdır ve görme bozukluğu olan kişilerin yazıları anlamalarına ve sesli geri bildirimlerle göremedikleri cisimleri tanıtmaya yaramaktadır ⁴².
• Umoove – İsrail’de bulunan bir yüksek teknoloji girişim şirketidir. Yüz ve göz takibinde kullanılan bir yazılımı keşfetmiştir ⁴³.
• Viber – Birden fazla işletim sisteminde çalışabilen mesajlaşma ve internet üzeri sesli görüşme sağlayan bir akıllı telefon uygulamasıdır ⁴⁴. Amerikan İsrailli girişimci Talmon Marco tarafından geliştirilmiştir ve Mayıs 2013’te 200 milyon kullanıcıya ulaşmıştır.
• Waze – GPS’e dayalı, akıllı telefonlar için geliştirilmiş bir coğrafik navigasyon uygulamasıdır. Uygulama, kullanıcıların girdiği seyahat sürelerini, ve oldukça detaylı yol haritasını, açıklamalar ve uyarılarla sunmaktadır. Güzergahla ilgili oldukça çok detay sunmaktadır ⁴⁵. Waze şirketi 2008 yılında İsrail’de Uri Levine, yazılım mühendisleri Ehud Shabtabi ve Amir Shinar tarafından kurulmuştur. Uygulama günümüzde 100den fazla ülkede kullanılıp, Google tarafından 1.1milyar dolarla satin alınmıştır.
• WeCU ('We See You' – Seni Görüyoruz) teknolojisi. İnsanlari tanıyan ve analiz edebilen bir teknolojidir ve dünyadaki birçok havalimanında teröristleri tanıyıp yakalamak için kullanılmaktadır ⁴⁶⁴⁷.
• Wix.com

Robotbilim

• ReWalk – belden aşağısı felç insanların ayağa kalkmalarını, yürümelerini ve merdivenlerden çıkmalarını sağlayan biyonik bir yürüme yardımcısı sistemdir.
• Mazor robotbilimleri tarafından geliştirilen ve omurilik ameliyatlarında yardımcılık yapan sistemdir.

Savunma

• IMI Tavor TAR-21 İsrail yapımı bir bullpup piyade tüfeğidir.
• IMI Uzi - Teğmen Uziel Gal tarafından 1948 yılında tasarlanıp 1950 yılında üretilmeye başlanmış bir hafif makineli silahdır.
• Python (füze) - İsrail yapımı bir kısa menzilli havadan havaya füze sistemi ailesidir.
• IMI Desert Eagle - İsrail yapımı yarı-otomatik bir tabancadır.
• Protector USV – İnsansız bir suüstü savunma aracıdır. Rafael Gelişmiş Güvenlik Sistemleri tarafından geliştirilmiştir. Savaşta kullanılan kendi türünün ilk örneğidir ⁴⁸.
• Iron Dome (Demir Kubbe) – İsrail'in, Gazze Şeridi ve Batı Şeria'dan gelebilecek roket ya da diğer hava saldırılarına karşı oluşturduğu gelişmiş bir hava savunma sistemidir. Rafael Gelişmiş Savunma Sistemleri ve İsrail Havaaraçları Endüstrileri tarafından, kısa menzilli roket ve topçu mermilerini yakalamak için tasarlanmıştır. 7 Nisan 2011 tarihinde system Gazze’den atılan bir roketi başarıyla yakaladı ve tarihteki ilk kısa menzilli roket yakalama sisteminin çalıştığını gösterdi ⁴⁹. Sistem daha sonra 2012 yılında İsrail – Gazze Savaşı’nda kullanıldı ve 95%-99% etkililik gösterdi.
• Trophy Etkin Koruma Sistemi - İsrail Savunma Kuvvetleri tarafından kullanlan bir etkin koruma sistemidir. Hem ağır hem de hafif zırhlı araçlarda yaklaşmakta olan füze veya roketleri etkisiz hale getirmek için üretilmiştir. Trophy rafael ile İsrail Elta firmasının ortaklığı ile geliştrilmiştir.
• Arrow 3 – balistik füze savar sistemidir. Kıtalararası balistik füzeleri ve diğer uzun menzilli füzeleri vurmaya yarar ⁵⁰.
• Davud’un Sapanı – Düşman uçakların, dronların, taktiksel balistik füzelerin, orta ve uzun menzilli roketlerin yokedebilen hava savunma sistemidir. Arrow 3 ve Demir Kubbe savunma sistemleriyle birlikte İsrail’in savunma şemsiyesini oluşturur ⁵¹
• MUSIC (Çok Spektralli Kızıl ötesi Karşı Önlem) – Elbit Sistemleri tarafından, ısı arayan füzeleri etkisiz hale getirmek için tasarlanan sistemdir⁵²..
• MagnoShocker – Matematikçi Amit Weissman ve iş arkadaşları Adir Kahn ve Zvi Jordan tarafından geliştirilen metal detektörü ve elektrik şoku veren cihazdır⁵³.
• Wall radar – Ultra geniş bant (UWB) kullanan ve kullanıcıların duvarların arkasını görmelerini sağlayan radardır. İsrailli şirket Camro tarafından geliştirilmiştir⁵⁴.
• Yaralı Personel Taşıyıcı – İsrailli Agilite Donanım şirketi tarafından geliştirilen tahliye metodu. Yaralı kişiyi bir kayış yardımıyla sırtta taşımaya yarar.
• Acil Durum Bandajı – savaş alanı yaralanmalarında tek elle kullanılıp bağlanabilen, kanama durdurmaya yarayan ilk sargı çeşididir⁵⁵.

Tarım ve Yavrulama

• Golden hamster – 1930 yılında Kudüs İbrani Üniversitesi’ndeki bir zoolog tarafından ilk defa evcilleştirildi.
• Damlalı sulama sistemleri – İsrailli mühendis Simcha Blass’ın, İsrail çölünde, çatlak bir hortumdan sızan su damlacıklarıyla büyüyen ağacın komşusu diğer ağaçlardan daha büyük olduğunu görmesinden sonra, dünyada modern damlalık sulama sistemleri endüstrisi doğdu. 1965 yılında kurulan Netafim şirketi Blass’ın fikrini ticarileştirdi ve onu dünyada akıllı damlalı sulama ve mikro sulamada öncü yaptı. Bu gelişme, tarım endüstrisinde devrime sebep oldu⁵⁶.
• Melez (hybrid) salatalık tohumları – 1950’lerde Weizmann Enstitüsü’nden Esra Galun, kavun ve salatalıklardan melez tohum, hastalığa dayanıklı salatalık ve mekanik hasata uygun salatalık geliştirdi. Galun ve arkadaşları, elle polenlemeden, melez salatalık tohumu üretim tekniğini keşfetti⁵⁷.
• Tahıl kozaları – Uluslararası gıda teknolojisi danışmanı Profesör Shlomo Navarro tarafından icat edilen GrainPro Kozaları, Afrika ve Asyalı çiftçilerin tahıl marketlerini basit ve ucuz bir yolla taze tutmalarını sağlar. Büyük torbalar hem su hem de havayı dışarıda tutarak, hasatları hem temiz hem de aşırı sıcak ve neme karşı korur⁵⁸.
• Biyolojik haşere kontrolü – Bio-Bee isimli şirket tarafından Sde Eliyahu kolektif çiftliğinde (kibutz) icat edilen sistemde haşere kontrolü için yararlı böcekler ve polenlemek için se yabanarıları hem seralar hem de açık tarlalar için üretildi. Şirketin dünyada ve özellikle ABD’de en popular ürünü iki millimetre uzunluğunda, armut şeklindeki turuncu örümcektir ve tarımsal açıdan çok zararlı olan örümcek kenesine karşı en etkili düşmandır⁵⁹.
• AKOL – Kibutz merkezli, düşük gelirli çiftçilerin, profesyonel kaynaklardan yüksek seviye bilgi edinmelerini sağlayan şirkettir⁶⁰.
• Tekrar kullanılabilir plastik tepsiler – ekinlerin sulanmalarını 50% azaltan, havadan çiy toplamaya yarayan bir Tal-Ya Su Teknolojileri icadıdır⁶¹.
• ”Sıfır-Boşalma” sistemi – İsrailli GFA şirketi tarafından icat edilen, yakınlarda bir su kitlesine veya elektriğe ihtiyaç duymadan, geleneksel balık çiftliklerinin çevresel problemlerini bertaraf ederek, her yerde balık yetiştirmeyi sağlayan sistemdir⁶².
• TraitUP – tohumlara daha ekilmeden ve kendi DNA’larını değiştirmeden genetik materyal eklemeyi sağlayan yeni bir teknolojidir. Hemen ve etkili bir şekilde bitkilerin gelişmelerini sağlamaktadır. İbrani Üniversitesi tarım bilim insanları Ilan Sela ve Haim Rabinowitch tarafından geliştirilmiştir⁶³.
• Judea Hurma Ağacı - tekrar hayata döndürülen en eski tohumdur ve nesli tükenmiş bir bitki çeşidini hayata döndürmüştür.
• Tomaccio kiraz domatesi birçok İsrail laboratuvarı tarafından geliştirildi. Dominant olanları Kudüs İbrani Üniversitesi Rehovot Kampüsü’nden professor Nahum Keidar ve Chaim Rabinovitch tarafından geliştirildi⁶⁴⁶⁵.

Enerji

• Süper demir pil – özel bir demirle yapılan yeni bir sınıf şarj edilebilir pil. Diğer pillere göre daha çok çevre dostudur çünkü super demir eninde sonunda paslanır. Massachusetts Üniversitesi’de Stuart Licht tarafından geliştirilmiştir⁶⁶.

Tüketici Ürünleri ve Aletleri

• Epilatör ("Epilady" isimli) – İlk olarak HaGoshrim kibutzunda geliştirilen, birçok kılı aynı anda mekanik bir sistemle çekerek almaya yarayan elektrikli makinedir⁶⁷⁶⁸.
• Harika çömlek – fırın yerine soba üzerinde pişirmeye yarayan çömlektir⁶⁹.
• A.C.T. tarafından geliştirilen, mikronize kaplı, anlık sıcak su için geliştirilen borular⁷⁰.

Oyunlar

• Rummikub (Okey) – Istakalarla oynanan, iki, üç veya dört kişinin beraber oynayabileceği oyundur ve Ephraim Hertzano tarafından icat edilmiştir⁷¹⁷².
• Hidato – Matematikçi Gyora Benedek tarafından icat edilen mantıksal bir yap-boz oyunu⁷³.
• Taki –Haim Shafir tarafından icat edilen İsrailli bir kart oyunu⁷⁴.
• Mastermind – Mordecai Meirowitz tarafından icat edilen, İsrailli bir masa oyunu.
• Bil bakalım kim? – Theo & Ora Coster (Theora Tasarım olarak da bilinir) tarafından icat edilen iki kişilik tahmin etme oyunu.

Yeme ve İçme

• Ptitim – İsrail kuskusu olarak da bilinir. Buğdayla yapılan bir makarnadır. İsrail’de kemer sıkma döneminde pirinç ve irmik çok azken icat edilmiştir.
• Safed Peyniri (Tzfat peyniri) - yari sert ve tuzlu olup, İsrail’deki kuzu sütlerinden üretilen peynirdir. İlk olarak 1840 yılında Safed’deki Hameiri Mandırası’nda üretildi ve hala aynı yerde ilk peyniri üretenlerin arkasından gelen yeni nesiller tarafından yapılmaktadır.
• Kudüs Karışık Izgara – Kudüs’e özel ızgarada et yemeğidir. Tavuk kalbi, dalağı ve ciğeri, birkaç parça kuzu eti ile ızgarada pişirilir. Soğan, sarımsak, ardıç meyvesi, kara biber, kimyon, zerdeçav ve kişniş ile çeşnilendirilir.
• Sabich – kızartılmış patlıcan ve haşlanmış yumurtanın pide içine konulmasıyla yapılan sandviçtir. Bu sandviçin tüketimi, geleneksel olarak Şabat sabahları yedikleri için, Mizrahi Yahudilerden doğmuştur.
• Shkedei marak – çorbaya eşlik eden küçük ve gevrek ekmek parçalarından oluşan İsrailli bir yemek ürünüdür⁷⁵.
• Karat Havyarı – Birçok uluslararası ödül kazanan ve Golan’da yetiştirilen bir Rus Osetra havyar markasıdır. Rus Osetra yavruları, Hazar Denizi’nden ithal edilir⁷⁶⁷⁷.
• Limonana – naneyle zenginleştirilmiş limonatadır.
• Bamba (atıştırmalık) - İsrail Holon’daki Osem şirketi tarafından üretilen, fıstık ezmesi aromalı atıştırmalık yiyecek⁷⁸.
• Bissli – Nestlé’nin sahibi olduğu Osem şirketi tarafından üretilen buğday yiyeceği. Bamba’dan sonra Osem şirketinin en favori ikinci atıştırmalık yiyeceğidir⁷⁹.
• Watergen – Havadan ucuz yolla su çıkarmayaya yarayan İsrail yapımı bir cihazdır ^80818283.

Fiziksel Egzersiz

• Aviva metodu
• Feldenkrais
• Krav Maga

Kaynakça

Orijinal kaynak: israillilerin buluşları ve keşifleri listesi. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩
3. ↩
4. ↩
5. ↩
6. ↩
7. ↩
8. ↩
9. ↩
10. ↩
11. ↩
12. ↩
13. ↩
14. ↩
15. ↩
16. ↩
17. ↩
18. ↩
19. ↩
20. ↩
21. ↩
22. ↩
23. ↩
24. ↩
25. ↩
26. ↩
27. ↩
28. ↩
29. ↩
30. ↩
31. ↩
32. ↩

33. Marriott, Michel (September 19, 2002). "No Keys, Just Soft Light and You" . The New York Times. ↩

34. Hesseldahl, Arik (September 18, 2002). "Typing on the table" . Forbes. ↩

35. Shiels, Maggie (October 15, 2002). "The keyboard that isn't there" . BBC News. ↩

36. Kanellos, Michael (September 19, 2006). "Honda investing in chips to help cars see" . CNET News. ↩

37. ↩
38. ↩
39. ↩
40. ↩
41. ↩
42. ↩
43. ↩
44. ↩
45. ↩
46. ↩
47. ↩
48. ↩
49. ↩

50. JPost.com|erişimtarihi=13 Ağustos 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170812145214/http://www.jpost.com/Israel-News/Israel-enters-new-era-of-missile-defense-with-Arrow-3-system-478837|arşivtarihi=12 Ağustos 2017|ölüurl=hayır}} ↩

51. ↩
52. ↩
53. ↩
54. ↩

55. Israel 21c, The top 64 inventions made in Israel , retrieved 12 Jan 2014. ↩

56. ↩
57. ↩
58. ↩
59. ↩
60. ↩
61. ↩
62. ↩
63. ↩
64. ↩
65. ↩
66. ↩
67. ↩
68. ↩

69. "Roast in the Wonder Pot", The Kosher For Pesach Cookbook (1978). Jerusalem:Yeshivat Aish HaTorah Women's Organization, p. 58. ↩

70. ↩
71. ↩
72. ↩
73. ↩
74. ↩
75. ↩
76. ↩
77. ↩
78. ↩
79. ↩
80. ↩
81. ↩
82. ↩
83. ↩

Kategoriler